Τιέπολο, Τζαμπατίστα

(Tiepolo, Βενετία 1696 – Μαδρίτη 1770). Ιταλός ζωγράφος. Μαθήτευσε στο εργαστήριο του Γκρεγκόριο Λατζαρίνι, γρήγορα όμως άρχισε να εργάζεται για δικό του λογαριασμό, επηρεαζόμενος περισσότερο από τον Τζαμπατίστα Πιατσέτα και τον Σεμπαστιάνο Ρίτσι. Στο πρώτο έργο του, τη Θυσία του Ισαάκ του 1715 (εκκλησία του Οσπενταλέτο της Βενετίας) και σε άλλα, όπως Το μαρτύριο του Aγίου Βαρθολομαίου (1721 Βενετία, Σαν Στάε), είναι φανερή, στις βίαιες αντιθέσεις του φωτός και της σκιάς και στην έντονη προβολή των επιπέδων, η επίδραση του Πιατσέτα, αν και διακρίνεται ήδη κάποιος ισχυρότερος χρωματικός παλμός. Συνέχισε τον δρόμο αυτό ενθαρρυνόμενος από το παράδειγμα του Ρίτσι, ώσπου εγκατέλειψε τελείως τις έντονες μπαρόκ φωτοσκιάσεις για να καταλήξει σε ολική φωτεινότητα και σε χρώμα - φως. Σε αυτό συγγενεύει με τον Βερονέζε, αντίθετα όμως από αυτόν δεν επιδιώκει ένα κλασικό ιδανικό: η ιδιότροπη και θερμή ιδιοσυγκρασία του τον κατευθύνει μάλλον προς διαρκώς νέες λύσης, με πλούσια κίνηση. Συχνά επίσης διαφαίνεται μια θεατρική διάθεση, αν και, στα μικρότερα έργα του, ο Τ. εκφράζεται με περισσότερο εσωτερικό και ποιητικό τόνο. Το 1725 ζωγράφισε τη Δόξα της Αγίας Θηρεσίας (Βενετία, εκκλησία των Σκάλτσι), όπου συνεργάστηκε για πρώτη φορά μαζί του ο πλαισιογράφος Τζερόλαμο Μενγκότσι - Κολόνα. Το 1726 δημιούργησε στο Ούντινε τις τοιχογραφίες του παρεκκλησίου της Aγίας Μετάληψης στη μητρόπολη και τις τοιχογραφίες του αρχιεπισκοπικού μεγάρου με σκηνές από τη Βίβλο. Κατά την περίοδο 1731-40, ελευθερωμένος πλέον από κάθε βαριά μπαρόκ επίδραση του 17ου αι., και τείνοντας προς την κατάκτηση ενός όχι φυσικού αφηρημένου φωτός, ο Τ. δημιουργεί αληθινά αριστουργήματα: το 1731 τοιχογραφίες τις Ιστορίες του Σκιπίωνα, στο μέγαρο Ντουνιάνι του Μιλάνου· το 1733 τις Ιστορίες από τον βίο του Βαπτιστή, στον τρούλο του παρεκκλησίου Κολεόνι στο Μπέργκαμο· το 1737-39 την οροφή της εκκλησίας των ιησουιτών, στη Βενετία· το 1740, πάλι στο Μιλάνο, την οροφή του μεγάρου Κλέριτσι. Από το 1740 έως το 1743 εργάστηκε στη Σχολή των Καρμηλιτών στη Βενετία· το 1743 δημιούργησε τοιχογραφίες με Ιστορίες του Δαρείου και του Σκιπίωνα στην έπαυλη Κορντελίνα στο Mοντέκιο· το 1746 πραγματοποίησε τοιχογραφίες στο μέγαρο Λάμπια (Βενετία). Ίσως στην περίοδο αυτή ανήκει ο αμφισβητούμενος πίνακας Consilium in Arena (Μουσείο του Ούντινε) που άλλοι αποδίδουν στον καλλιτέχνη, άλλοι στον γιο του Τζαντομένικο και άλλοι σε συνεργασία των δύο. Το οξύτατο παρατηρητικό πνεύμα του Τ. φαίνεται στα 24 Σκέρτσα με ακουαφόρτε και στις Καρικατούρες, που ανήκουν σε διάφορες εποχές. Το 1750-53 ο καλλιτέχνης διακόσμησε στο Βίρτσμπουργκ (Φραγκονία) την τραπεζαρία (με επεισόδια από τη ζωή του Μπαρμπαρόσα) και το κλιμακοστάσιο (με τα Μέρη του κόσμου) στην κατοικία του πρίγκιπα επισκόπου. Κατά την επιστροφή του στη Βενετία (1757), εργάστηκε στην έπαυλη Βαλμαράνα, όπου διακόσμησε το μικρό περίπτερο με επεισόδια από την Ιλιάδα, την Αινειάδα, τον Μαινόμενο Ορλάνδο και την Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ. Ο ξενώνας διακοσμήθηκε από τον γιο του Τζαντομένικο. Από το 1762 έως το 1770 ο Τ. εργάστηκε έντονα: στην Ισπανία ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ του ανέθεσε τη διακόσμηση του νέου βασιλικού ανακτόρου (που έχτισε ο αρχιτέκτονας Σακέτι σε σχέδια του Γιουβάρα). Στην Ισπανία συνάντησε δυσκολίες, εξαιτίας της παρουσίας του Μενγκς, αποστόλου των καινούργιων νεοκλασικών αντιλήψεων. Ζωγράφοι ήταν και 2 από τους 9 γιους του, ο Τζαντομένικο (Βενετία 1727-1804) και ο Λορέντσο (Βενετία 1736 - Μαδρίτη 1776). Έργα του πρώτου αναφέρονται 27 Χαρακτικά με ζωγραφικές ιδέες εμπνευσμένες από τη Φυγή στην Αίγυπτο, εκτός από τη διακόσμηση του ξενώνα της Έπαυλης Βαλμαράνα και των τοιχογραφιών της Έπαυλης Τζιανίγκο, που εκτελέστηκαν έπειτα από το ταξίδι της Ισπανίας (1791-93). Σε όλα τα έργα παρουσιάζεται εντελώς διαφορετικός από τον πατέρα του: δεν έχει την έφεση προς το φανταστικό, αλλά ένα σατιρικό πνεύμα που εξετάζει προσεκτικά την πραγματικότητα και αντιτάσσει στο μυθικό, τον αστικό κόσμο. Έργο του Λορέντσο, ζωγράφου με μικρότερη δύναμη, είναι μια προσωπογραφία γυναίκας με βεντάλια (1757, Βενετία, Κα Ρετσόνικο). Τζαμπατίστα Τιέπολο: «Η Σάρα και ο Άγγελος», τοιχογραφία, Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, Ούντινε. Σχέδιο του Τζαμπατίστα Τιέπολο με τον τίτλο «Κεφάλι γενναίου εφήβου». Εθνική Πινακοθήκη, Βουδαπέστη. «Ο θρίαμβος του έρωτα» έργο του Τζαντομένικο Τιέπολο, γιού του Τζαμπατίστα. Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία.